« De Plantis Aegypti » : différence entre les versions

De Pl@ntUse
Aller à la navigation Aller à la recherche
Aucun résumé des modifications
Aucun résumé des modifications
 
(21 versions intermédiaires par le même utilisateur non affichées)
Ligne 1 : Ligne 1 :
{{DISPLAYTITLE:''De Plantis Aegypti'', 1592}}
{{DISPLAYTITLE:''De Plantis Aegypti''}}


[[Alpin, Prosper]], 1592. ''De plantis Aegypti'', Venise, F. de Franceschi di Siena.
[[Alpin, Prosper]], 1592. ''De plantis Aegypti'', Venise, F. de Franceschi di Siena.
Ligne 5 : Ligne 5 :
== Sycomorus ==
== Sycomorus ==
[[File:Sycomorus giumez appellata 9v Alpin 1592.png|thumb|Sycomorus giumez appellata 9v, ''[[Ficus sycomorus]]'']]
[[File:Sycomorus giumez appellata 9v Alpin 1592.png|thumb|Sycomorus giumez appellata 9v, ''[[Ficus sycomorus]]'']]
=== Original en latin ===
[8r]


[8r]
De Sycomoro Giumez Vocata ; Cap. VI.
 
ALPINUS. Arbor vastissima ab Aegyptiis Giumez voçata, in Aegypto provenit, quam nostri Sycomorum, ac ficum Aegyptiam appellant. Hanc proceram arborem in arenosis, sterilibusque Aegypti locis Natura sagacissima perduxit, sub qua possent homines ab injuria radiorum ardentium solis aliquando se tueri. Maxima siquidem arbor est, ramosque sic latissime spargit, ut magnam umbram viatoribus præbeat, quæ in huiusmodi calidis locis, arenosis, ac ferè solis calore inflammatis, libenter expeti ab omnibus soleat.
 
GUILAND. in lib. 2. de alim.facult. Galenus scripsit, se Alexandrie Sycomorum uidisse parve ficui similem : quamobrem crescentis adhuc, juvenisque Sycomori, & non adulti magnitudinem spectasse arbitror : quod tam grandem arborem, omnibus communem, ipse non animadverterit. Dioscorides melius ipsam describens, dixit. "Sycomorum aliqui etiam sicaminum, idest morum vocant, cuius fructus Sycomorum, propter inefficacem gustum appellant. Arbor est magna, fico similis ; frondosa, multo lacte abundans, foliis mori, pomum ter, aut quater anno fert, non ramis, ut ficus, sed caudice ipso caprifico non dissimile, dulcius grossis, sine granis interioribus : quod non maturescit, nisi ungue aut ferro sculpatur."
 
ALPIN. Hæc descriptio veram utique Sycomori figuram exprimit, sed ubi ait, foliis mori adderem crassioribus, candidioribus, atque asperioribus, quod hæc folia non nisi magnitudine ac forma, à ficus foliis differant.


De Sycomoro Giumez Vocata; Cap. VI.
GUILAND. Unde Aegyptii dicunt tantam hanc arborem habere cum fico & moro similitudinem, in qua utriusque figura spectatur ?


ALPINUS. Arbor vastissima ab Aegyptijs Giumez voçata, in Aegypto provenit, quam nostri Sycomorum, ac ficum Aegyptiam appellant. Hanc proceram arborem in arenosis, sterilibusque Aegypti locis Natura sagacissima perduxit, sub qua possent homines ab injuria radiorum ardentium solis aliquando se tueri. Maxima siquidem arbor est, ramosque sic latissime spargit, ut magnam umbram viatoribus præbeat, quæ in huiusmodi calidis locis, arenosis, ac ferè solis calore inflammatis, libenter expeti ab omnibus soleat. GVILAND. in lib. 2. de alim.facult. Galenus scripsit, se Alexandrie Sycomorum uidisse parue ficui similem: quamobrem crescentis adhuc, iuvenisque Sycomori, & non adulti magnitudinem spectasse arbitror : quod tam grandem arborem, omnibus communem, ipse non animadverterit. Dioscorides melius ipsam describens, dixit. "Sycomorum aliqui etiam sicaminum, idest morum vocant, cuius fructus Sycomorum, propter inefficacem gustum appellant. Arbor est magna, fico similis ; frondosa, multo lacte abundans, foliis mori, po'mum ter, aut quater anno fert, non ramis, ut ficus, sed caudice ipso caprifico non dissimile, dulcius grossis, sine granis inteioribus : quod non maturescit, nisi ungue aut ferro sculpatur." ALPIN. Hæc descriptio veram utique Sycomori figuram exprimit, sed ubi ait, foliis mori adderem crassioribus, candidioribus, atque asperioribus, quod hæc folia non nisi magnitudine ac forma, à ficus foliis differant. GVILAND. Unde Aegyptii dicunt tantam hanc arborem habere cum fico & moro similitudinem, in qua utriusque figura spectatur ? ALPIN. Insitionem fici supra morum plures illorum affirmant, veluti Musam insitam quoque fuisse cannem saccharum ferentis supra radicem colocassiæ aliquibus est suasum : quod tamen nondum experientia verum esse didici. Sine dubio in hac arbore, truncus, rami, cortexque ipsorum, fructus, lac, foliorum asperitas, colorque fici apparet ; & foliorum figura, magnitudo moro respondet. Fructusque tarde, neque perfecte maturescere, atque saporem aqueum & jucundum habere : hinc aiunt
ALPIN. Insitionem fici supra morum plures illorum affirmant, veluti Musam insitam quoque fuisse cannem saccharum ferentis supra radicem colocassiæ aliquibus est suasum : quod tamen nondum experientia verum esse didici. Sine dubio in hac arbore, truncus, rami, cortexque ipsorum, fructus, lac, foliorum asperitas, colorque fici apparet ; & foliorum figura, magnitudo moro respondet. Fructusque tarde, neque perfecte maturescere, atque saporem aqueum & jucundum habere : hinc aiunt




[8v]
[8v]


mori frigiditatem impedire, quo minus fructus perfectam maturationem consequantur. Hæc arbor, ut multi etiam meminerunt, sic est fœcunda, ut nunquam multis fructibus careat, qui caudici adnascuntur, minimeque ramis, neque fructum hæc arbor producit, nisi prius multis verberibus sæpe laceretur, sic ut caudicis quoque cortex vulneretur, ex quibus vulneribus lac continuo exit, unde ramus parvus, ficus ferens interim ternos, interim qui nos, interim septenos, & plures etiam. Hæc arbor ex seminibus non nascitur, cum ficus seminibus careant, sed ramis infertis propagatur, estque ex iis, quæ cito crescunt ; diutissimeque, quod mirum videtur, vivunt. Quæpiam Sycomorus in Mattherea visitur, quæ sic ab habitatoribus credita est antiqua, ut omnes pro certo habeant in illius trunci cavitate quadam olim Verginem beatissimam, iram Herodis Hierosolima fugientem, illuc se recepiffe, & Christum puerulum Servatorem nostrum per multos dies occultasse : ex quo ea arbor apud multos in multa est veneratione, maximèque eius trunci meatus, qui Christum occultavit, quem ipsi Dei magni spiritum fuisse fatentur. Fabulosum est quod dicit Matthæolus, truncos ramosque huiusce arboris nunquam sicarri, ni prius in aqua projiciantur, & morentur aliquantulum. Usus ficuum in cibo est stomacho nocuus, ipsumque laxat, labefactat atque subvertit. Eos vero ficus utiliter comedunt, qui vel itinere, vel fole incaluerint,refrigerationeque opus habent, & humectatione : fructus siquidem hi frigidi temperare existunt, multumque humidi. alvum facile lubricant, atque relaxant. tumores omnes calidos, atque duros ficubus emplastri modo usi sanant. Pauci sunt, qui succum, ut meminit Dioscorid. ex trunco vulnerato colligant : affirmant tamen præsentaneum esse auxilium ad emolliendos scirrhosos tumores, atque ad pestem non ignobilem usum habere.
mori frigiditatem impedire, quo minus fructus perfectam maturationem consequantur. Hæc arbor, ut multi etiam meminerunt, sic est fœcunda, ut nunquam multis fructibus careat, qui caudici adnascuntur, minimeque ramis, neque fructum hæc arbor producit, nisi prius multis verberibus sæpe laceretur, sic ut caudicis quoque cortex vulneretur, ex quibus vulneribus lac continuo exit, unde ramus parvus, ficus ferens interim ternos, interim quinos, interim septenos, & plures etiam. Hæc arbor ex seminibus non nascitur, cum ficus seminibus careant, sed ramis insertis propagatur, estque ex iis, quæ cito crescunt ; diutissimeque, quod mirum videtur, vivunt.
 
Quæpiam Sycomorus in Mattherea visitur, quæ sic ab habitatoribus credita est antiqua, ut omnes pro certo habeant in illius trunci cavitate quadam olim Verginem beatissimam, iram Herodis Hierosolima fugientem, illuc se recepiffe, & Christum puerulum Servatorem nostrum per multos dies occultasse : ex quo ea arbor apud multos in multa est veneratione, maximèque eius trunci meatus, qui Christum occultavit, quem ipsi Dei magni spiritum fuisse fatentur.
 
Fabulosum est quod dicit Matthæolus, truncos ramosque huiusce arboris nunquam sicarri, ni prius in aqua projiciantur, & morentur aliquantulum. Usus ficuum in cibo est stomacho nocuus, ipsumque laxat, labefactat atque subvertit. Eos vero ficus utiliter comedunt, qui vel itinere, vel sole incaluerint, refrigerationeque opus habent, & humectatione : fructus siquidem hi frigidi temperare existunt, multumque humidi. alvum facile lubricant, atque relaxant. tumores omnes calidos, atque duros ficubus emplastri modo usi sanant. Pauci sunt, qui succum, ut meminit Dioscorid. ex trunco vulnerato colligant : affirmant tamen præsentaneum esse auxilium ad emolliendos scirrhosos tumores, atque ad pestem non ignobilem usum habere.
 
=== Traduction en français ===
LE SYCOMORE, APPELÉ GIUMEZ - Chap. VI.
 
ALPIN. Un arbre très ample, nommé giumez par les Egyptiens, pousse en Egypte ; c'est celui que nous appellons sycomore ou figuier d'Egypte. La Nature, dans sa grande sagesse, a fait pousser ce grand arbre dans les lieux sablonneux et stériles pour que les hommes puissent quelquefois se protéger des rayons brûlants du soleil. En effet, cet arbre est très grand et il étend assez loin ses branches pour offrir aux voyageurs l'ombre abondante que tous recherchent d'ordinaire dans les endroits de ce genre, sablonneux et pour ainsi dire enflammés par l'ardeur du soleil.
 
WIELAND. Dans son livre II sur ''Les Facultés des aliments'', Galien écrit avoir vu à Alexandrie un sycomore semblable à un petit figuier. Je pense donc qu'il a prêté attention à la taille d'un sycomore jeune, encore en croissance, et non pas à celle d'un arbre adulte : il ne voulait pas parler du grand arbre connu de tous. Dioscoride, décrivant mieux cet arbre, dit : « Certains nomment aussi le sycomore sycamina, c'est-à-dire mûrier ; ils appellent le fruit sycomore à cause de son goût neutre. L'arbre est grand, semblable au figuier, touffu ; il fournit beaucoup de lait ; il a des feuilles de mûrier. Trois ou quatre fois par an il porte, non pas sur des rameaux comme le figuier, mais sur le tronc lui-même, qui ressemble à celui du caprifiguier, un fruit plus doux que les figues tardives. Ce fruit n'a pas de graines et ne mûrit pas si on ne l'incise pas avec l'ongle ou le fer ».
 
ALPIN. Cette description donne bien une idée exacte du sycomore. Mais, là où Dioscoride dit qu'il a des feuilles de mûrier, j'ajouterai : plus épaisses, plus blanches et plus rudes, car ces feuilles ne se distinguent de celles du figuier que par les dimensions et la forme.
 
WIELAND. D'où vient que les Egyptiens disent que cet arbre a une ressemblance si grande avec le figuier et le mûrier que l'apparence de l'un et de l'autre se retrouve en lui ?
 
ALPIN. Beaucoup d'entre eux disent que l'on a greffé un figuier sur un mûrier, de même que certains pensent que le bananier est une greffe de canne à sucre sur une racine de taro. Mais je ne sais pas par expérience si c'est vrai. Sans aucun doute, le tronc, les rameaux et leur écorce, les fruits, le lait, la rudesse et la couleur des feuilles donnent à cet arbre une ressemblance avec le figuier, tandis que la forme et la dimension de ses feuilles rappellent le mûrier.
 
Les fruits sont tardifs et ne mûrissent pas parfaitement ; ils ont une saveur aqueuse et agréable. On dit que la froideur du mûrier empêche les fruits d'arriver complètement à maturité. Comme beaucoup l'ont dit, cet arbre est si fécond qu'il est toujours pourvu de fruits nombreux, poussant sur le tronc et très peu sur les rameaux. Mais il ne produit des fruits que si on le lacère en le frappant souvent, abondamment, et si on blesse son écorce. Des blessures sortent du lait continuellement, puis un petit rameau portant des figues : tantôt trois, tantôt cinq, tantôt sept ou plus. Cet arbre ne se reproduit pas à partir de semences, car ses figues n'ont pas de graines, mais par bouturage. Il est de ceux qui poussent très vite et vivent longtemps, ce qui semble étonnant.
 
On voit, à Matarieh, un certain sycomore, tellement vieux, selon la croyance des habitants, que dans un creux de son tronc, autrefois, ils en sont tous certains, la Sainte Vierge, fuyant Jérusalem et la colère d'Hérode, se réfugia et cacha pendant longtemps l'Enfant Jésus, notre Sauveur. A cause de cela, beaucoup de gens ont une très grande vénération pour cet arbre, et spécialement pour le creux du tronc, car il cacha le Christ, dont ils reconnaissent eux-mêmes qu'il fut l'Esprit du Dieu tout-puissant.
 
Mathiole dit que le tronc et les branches de cet arbre ne sèchent que si on les a jetés et laissés quelque temps dans l'eau : c'est de la fable. L'emploi des figues dans l'alimentation est nocif pour l'estomac : elles le relâchent, l'affaiblissent et le bouleversent. Elles sont pourtant utiles à manger quand on a été échauffé par la marche ou le soleil et qu'on a besoin de se rafraîchir et de se réhydrater. Ces fruits, en effet, sont modérément froids et très humides ; ils rendent le ventre glissant et le relâchent. On soigne toutes les tumeurs chaudes et dures en utilisant des figues comme emplâtre. Peu nombreux sont ceux qui, comme le dit Dioscoride, frappent le tronc pour en tirer du suc. Ils affirment cependant que ce suc est un remède immédiatement efficace pour réduire les tumeurs cirrheuses et que son usage contre la peste n'est pas inconnu. (Traduction de R. de Fenoyl, révisée par Michel Chauvet)




<gallery mode="packed">
<gallery mode="packed">
File:Cassia fistula, chaiarxambar 3r Alpin 1592.png|Cassia fistula, chaiarxambar 3r, ''[[Cassia fistula]]''
File:Cassia fistula, chaiarxambar 3r Alpin 1592.png|Cassia fistula, chaiarxambar 3r, ''[[Cassia fistula]]''
File:Siliqua dulcis carub, & carnub vocata 4r Alpin 1592.png|Siliqua dulcis carub, & carnub vocata 4r, ''[[Ceratonia siliqua]]''
File:Palma dachel 11v Alpin 1592.png|Palma dachel 11v, ''[[Phoenix dactylifera]]''
File:Mauz Musa 33r Alpin 1592.png|Mauz Musa 33r, ''[[Musa paradisiaca]]''
File:Mauz Musa 33r Alpin 1592.png|Mauz Musa 33r, ''[[Musa paradisiaca]]''
</gallery>
</gallery>


Les illustrations sont mises dans l'ordre de la publication. Il y a eu une inversion de Hodeveg et Berd entre les éditions de 1592 et 1735. Nous avons utilisé les illustrations de la traduction française, qui étaient propres, et reprennent celles de  1735. Quelques illustrations sont légèrement différentes entre 1592 et 1735. Nous indiquons la pagination : en premier, celle de 1592 qui numérote les folios (d'où r et v), et en second celle de 1735. Les identifications suivent la version française, et ont été effectuées par Vivi Täckholm. La seule exception est Kellu I, qui est visiblement une ''Salicornia'' et pas une ''Salsola''.
<gallery mode="packed">
File:Chaiarxambar Alpin 1735.png|Chaiarxambar Alpin 1735, 3r ; 2,<br>''[[Cassia fistula]]''
File:Carub Alpin 1735.png|Carub Alpin 1735, 4r ; 5,<br>''[[Ceratonia siliqua]]''
File:Sant Alpin 1735.png|Sant Alpin 1735, 6v ; 6,<br>''[[Vachellia nilotica]]''
File:Nabca Alpin 1735.png|Nabca Alpin 1735, 8r ; 10,<br>''[[Ziziphus spina-christi]]''
File:Giumez Alpin 1735.png|Giumez Alpin 1735, 9v ; 12,<br>''[[Ficus sycomorus]]''
File:Palma dachel.png|Palma dachel Alpin 1735, 11v : 14,<br>''[[Phoenix dactylifera]]''
File:Sebesten domestica Alpin 1735.png|Sebesten domestica Alpin 1735, 12v ; 17,<br>''[[Cordia myxa]]''
File:Sebesten sylvestris Alpin 1735.png|Sebesten sylvestris Alpin 1735, 13r ; 17,<br>''[[Cordia sinensis]]''
File:Tamaricus atle Alpin 1735.png|Tamaricus atle Alpin 1735, 14v ; 18,<br>''[[Tamarix senegalensis]]''
File:Tamarindus derelside Alpin 1735.png|Tamarindus derelside Alpin 1735, 15v ; 19,<br>''[[Tamarindus indica]]''
File:Agiahalid Alpin 1735.png|Agiahalid Alpin 1735, 16v ; 20,<br>''[[Balanites aegyptiacus]]''
File:Uzeg Alpin 1735.png|Uzeg Alpin 1735, 18r ; 21,<br>''[[Lycium shawii]]''
File:Elhanne Alpin 1735.png|Elhanne Alpin 1735, 19v ; 23,<br>''[[Lawsonia inermis]]''
File:Balessan Alpin 1735.png|Balessan Alpin 1735, 24v ; 26,<br>''[[Commiphora gileadensis]]''
File:Calaf ou ban Alpin 1735.png|Calaf ou ban Alpin 1735, 25v ; 35,<br>''[[Salix aegyptiaca]]''
File:Bon Alpin 1735.png|Bon Alpin 1735, 26v ; 36,<br>''[[Coffea arabica]]''
File:Bahobab Alpin 1735.png|Bahobab Alpin 1735, 27v ; 37,<br>''[[Adansonia digitata]]''
File:Fructus bahobab  Alpin 1735.png|Fructus bahobab Alpin 1735, 28r ; 37,<br>''[[Adansonia digitata]]''
File:Gotnemsegiar Alpin 1735.png|Gotnemsegiar Alpin 1735, 29r ; 38,<br>''[[Gossypium arboreum]]''
File:Sambak lesmin Alpin 1735.png|Sambac iesmin Alpin 1735, 30r ; 39,<br>''[[Jasminum sambac]]''
File:Lablab Alpin 1735.png|Lablab Alpin 1735, 31r ; 39,<br>''[[Lablab purpureus]]''
File:Abrus Alpin 1735.png|Abrus Alpin 1735, 32r ; 40,<br>''[[Abrus precatorius]]''
File:Mauz Alpin 1735.png|Mauz Alpin 1735, 33r ; 40, ''[[Musa paradisiaca]]''
File:Sesban Alpin 1735.png|Sesban Alpin 1735, 34r ; 42,<br>''[[Sesbania sesban]]''
File:Sophera Alpin 1735.png|Sophera Alpin 1735, 35r ; 42,<br>''[[Senna sophera]]''
File:Beid el ossar Alpin 1735.png|Beid el ossar (Beidelsar) Alpin 1735, 36r ; 43,<br>''[[Calotropis procera]]''
File:Fructus Beid el ossar Alpin 1735.png|Fructus Beid el ossar Alpin 1735, 36v ; 43,<br>''[[Calotropis procera]]''
File:Achaovan abiat Alpin 1735.png|Achaovan abiat Alpin 1735, 37v ; 43,<br>''[[Senecio cineraria]]''
File:Bammia Alpin 1735.png|Bammia Alpin 1735, 38v ; 44,<br>''[[Abelmoschus esculentus]]''
File:Melochia Alpin 1735.png|Melochia Alpin 1735, 39v ; 45,<br>''[[Corchorus olitorius]]''
File:Zatarhendi Alpin 1735.png|Zatarhendi Alpin 1735, 40r ; 46,<br>''[[Origanum vulgare]]''
File:Felfel tavil Alpin 1735.png|Felfel tavil Alpin 1735, 40v ; 46,<br>indéterminé
File:Absus Alpin 1735.png|Absus Alpin 1735, 37r ; 46,<br>''[[Chamaecrista absus]]''
File:Sempsem Alpin 1735.png|Sempsem Alpin 1735, 38v ; 47,<br>''[[Sesamum indicum]]''
File:Culcas Alpin 1735.png|Culcas Alpin 1735, 39v ; 48,<br>''[[Colocasia esculenta]]''
File:Hayhalem el maovi Alpin 1735.png|Hayhalem el maovi Alpin 1735, 41v ; 51, ''[[Pistia stratiotes]]''
File:Stratiotes aversis foliis Alpin 1735.png|Stratiotes aversis foliis Alpin 1735, 42r ; 52,<br>''[[Pistia stratiotes]]''
File:Hodveg Alpin 1735.png|Hodveg Alpin 1735, 44r ; 53,<br>''[[Cyperus rotundus]]''
File:Berd Alpin 1735.png|Berd Alpin 1735, 43r ; 53,<br>''[[Cyperus papyrus]]''
File:Chate Alpin 1735.png|Chate Alpin 1735, 45v ; 54'',<br>[[Cucumis melo]]''
File:Abdellavi Alpin 1735.png|Abdellavi Alpin 1735, 46r ; 55,<br>''[[Cucumis melo]]''
File:Achaovan Alpin 1735.png|Achaovan Alpin 1735, 47r ; 56,<br>''[[Anthemis retusa]]''
File:Neiem el salib Alpin 1735.png|Neiem el salib Alpin 1735, 48r ; 56,<br>''[[Dactyloctenium aegyptium]]''
File:Alchimelech Alpin 1735.png|Alchimelech Alpin 1735, 49r ; 57,<br>''[[Trigonella]]''
File:Kellu I Alpin 1735.png|Kellu I Alpin 1735, 50r ; 58,<br>''[[Salicornia europaea]]''
File:Kellu II Alpin 1735.png|Kellu II Alpin 1735, 50v ; 59,<br>''[[Salsola]]''
File:Kellu III Alpin 1735.png|Kellu III Alpin 1735, 51r ; 59,<br>''[[Salsola]]''
File:Secamone Alpin 1735.png|Secamone Alpin 1735, 53r ; 63,<br>''[[Oxystelma esculentum]]''
File:Smilax aspera Alpin 1735.png|Smilax aspera Alpin 1735, 56r ; 68,<br>''[[Smilax aspera]]''
</gallery>


[[Category:Alpin, Prosper]]
[[Category:Alpin, Prosper]]

Dernière version du 8 décembre 2022 à 20:37


Alpin, Prosper, 1592. De plantis Aegypti, Venise, F. de Franceschi di Siena.

Sycomorus

Sycomorus giumez appellata 9v, Ficus sycomorus

Original en latin

[8r]

De Sycomoro Giumez Vocata ; Cap. VI.

ALPINUS. Arbor vastissima ab Aegyptiis Giumez voçata, in Aegypto provenit, quam nostri Sycomorum, ac ficum Aegyptiam appellant. Hanc proceram arborem in arenosis, sterilibusque Aegypti locis Natura sagacissima perduxit, sub qua possent homines ab injuria radiorum ardentium solis aliquando se tueri. Maxima siquidem arbor est, ramosque sic latissime spargit, ut magnam umbram viatoribus præbeat, quæ in huiusmodi calidis locis, arenosis, ac ferè solis calore inflammatis, libenter expeti ab omnibus soleat.

GUILAND. in lib. 2. de alim.facult. Galenus scripsit, se Alexandrie Sycomorum uidisse parve ficui similem : quamobrem crescentis adhuc, juvenisque Sycomori, & non adulti magnitudinem spectasse arbitror : quod tam grandem arborem, omnibus communem, ipse non animadverterit. Dioscorides melius ipsam describens, dixit. "Sycomorum aliqui etiam sicaminum, idest morum vocant, cuius fructus Sycomorum, propter inefficacem gustum appellant. Arbor est magna, fico similis ; frondosa, multo lacte abundans, foliis mori, pomum ter, aut quater anno fert, non ramis, ut ficus, sed caudice ipso caprifico non dissimile, dulcius grossis, sine granis interioribus : quod non maturescit, nisi ungue aut ferro sculpatur."

ALPIN. Hæc descriptio veram utique Sycomori figuram exprimit, sed ubi ait, foliis mori adderem crassioribus, candidioribus, atque asperioribus, quod hæc folia non nisi magnitudine ac forma, à ficus foliis differant.

GUILAND. Unde Aegyptii dicunt tantam hanc arborem habere cum fico & moro similitudinem, in qua utriusque figura spectatur ?

ALPIN. Insitionem fici supra morum plures illorum affirmant, veluti Musam insitam quoque fuisse cannem saccharum ferentis supra radicem colocassiæ aliquibus est suasum : quod tamen nondum experientia verum esse didici. Sine dubio in hac arbore, truncus, rami, cortexque ipsorum, fructus, lac, foliorum asperitas, colorque fici apparet ; & foliorum figura, magnitudo moro respondet. Fructusque tarde, neque perfecte maturescere, atque saporem aqueum & jucundum habere : hinc aiunt


[8v]

mori frigiditatem impedire, quo minus fructus perfectam maturationem consequantur. Hæc arbor, ut multi etiam meminerunt, sic est fœcunda, ut nunquam multis fructibus careat, qui caudici adnascuntur, minimeque ramis, neque fructum hæc arbor producit, nisi prius multis verberibus sæpe laceretur, sic ut caudicis quoque cortex vulneretur, ex quibus vulneribus lac continuo exit, unde ramus parvus, ficus ferens interim ternos, interim quinos, interim septenos, & plures etiam. Hæc arbor ex seminibus non nascitur, cum ficus seminibus careant, sed ramis insertis propagatur, estque ex iis, quæ cito crescunt ; diutissimeque, quod mirum videtur, vivunt.

Quæpiam Sycomorus in Mattherea visitur, quæ sic ab habitatoribus credita est antiqua, ut omnes pro certo habeant in illius trunci cavitate quadam olim Verginem beatissimam, iram Herodis Hierosolima fugientem, illuc se recepiffe, & Christum puerulum Servatorem nostrum per multos dies occultasse : ex quo ea arbor apud multos in multa est veneratione, maximèque eius trunci meatus, qui Christum occultavit, quem ipsi Dei magni spiritum fuisse fatentur.

Fabulosum est quod dicit Matthæolus, truncos ramosque huiusce arboris nunquam sicarri, ni prius in aqua projiciantur, & morentur aliquantulum. Usus ficuum in cibo est stomacho nocuus, ipsumque laxat, labefactat atque subvertit. Eos vero ficus utiliter comedunt, qui vel itinere, vel sole incaluerint, refrigerationeque opus habent, & humectatione : fructus siquidem hi frigidi temperare existunt, multumque humidi. alvum facile lubricant, atque relaxant. tumores omnes calidos, atque duros ficubus emplastri modo usi sanant. Pauci sunt, qui succum, ut meminit Dioscorid. ex trunco vulnerato colligant : affirmant tamen præsentaneum esse auxilium ad emolliendos scirrhosos tumores, atque ad pestem non ignobilem usum habere.

Traduction en français

LE SYCOMORE, APPELÉ GIUMEZ - Chap. VI.

ALPIN. Un arbre très ample, nommé giumez par les Egyptiens, pousse en Egypte ; c'est celui que nous appellons sycomore ou figuier d'Egypte. La Nature, dans sa grande sagesse, a fait pousser ce grand arbre dans les lieux sablonneux et stériles pour que les hommes puissent quelquefois se protéger des rayons brûlants du soleil. En effet, cet arbre est très grand et il étend assez loin ses branches pour offrir aux voyageurs l'ombre abondante que tous recherchent d'ordinaire dans les endroits de ce genre, sablonneux et pour ainsi dire enflammés par l'ardeur du soleil.

WIELAND. Dans son livre II sur Les Facultés des aliments, Galien écrit avoir vu à Alexandrie un sycomore semblable à un petit figuier. Je pense donc qu'il a prêté attention à la taille d'un sycomore jeune, encore en croissance, et non pas à celle d'un arbre adulte : il ne voulait pas parler du grand arbre connu de tous. Dioscoride, décrivant mieux cet arbre, dit : « Certains nomment aussi le sycomore sycamina, c'est-à-dire mûrier ; ils appellent le fruit sycomore à cause de son goût neutre. L'arbre est grand, semblable au figuier, touffu ; il fournit beaucoup de lait ; il a des feuilles de mûrier. Trois ou quatre fois par an il porte, non pas sur des rameaux comme le figuier, mais sur le tronc lui-même, qui ressemble à celui du caprifiguier, un fruit plus doux que les figues tardives. Ce fruit n'a pas de graines et ne mûrit pas si on ne l'incise pas avec l'ongle ou le fer ».

ALPIN. Cette description donne bien une idée exacte du sycomore. Mais, là où Dioscoride dit qu'il a des feuilles de mûrier, j'ajouterai : plus épaisses, plus blanches et plus rudes, car ces feuilles ne se distinguent de celles du figuier que par les dimensions et la forme.

WIELAND. D'où vient que les Egyptiens disent que cet arbre a une ressemblance si grande avec le figuier et le mûrier que l'apparence de l'un et de l'autre se retrouve en lui ?

ALPIN. Beaucoup d'entre eux disent que l'on a greffé un figuier sur un mûrier, de même que certains pensent que le bananier est une greffe de canne à sucre sur une racine de taro. Mais je ne sais pas par expérience si c'est vrai. Sans aucun doute, le tronc, les rameaux et leur écorce, les fruits, le lait, la rudesse et la couleur des feuilles donnent à cet arbre une ressemblance avec le figuier, tandis que la forme et la dimension de ses feuilles rappellent le mûrier.

Les fruits sont tardifs et ne mûrissent pas parfaitement ; ils ont une saveur aqueuse et agréable. On dit que la froideur du mûrier empêche les fruits d'arriver complètement à maturité. Comme beaucoup l'ont dit, cet arbre est si fécond qu'il est toujours pourvu de fruits nombreux, poussant sur le tronc et très peu sur les rameaux. Mais il ne produit des fruits que si on le lacère en le frappant souvent, abondamment, et si on blesse son écorce. Des blessures sortent du lait continuellement, puis un petit rameau portant des figues : tantôt trois, tantôt cinq, tantôt sept ou plus. Cet arbre ne se reproduit pas à partir de semences, car ses figues n'ont pas de graines, mais par bouturage. Il est de ceux qui poussent très vite et vivent longtemps, ce qui semble étonnant.

On voit, à Matarieh, un certain sycomore, tellement vieux, selon la croyance des habitants, que dans un creux de son tronc, autrefois, ils en sont tous certains, la Sainte Vierge, fuyant Jérusalem et la colère d'Hérode, se réfugia et cacha pendant longtemps l'Enfant Jésus, notre Sauveur. A cause de cela, beaucoup de gens ont une très grande vénération pour cet arbre, et spécialement pour le creux du tronc, car il cacha le Christ, dont ils reconnaissent eux-mêmes qu'il fut l'Esprit du Dieu tout-puissant.

Mathiole dit que le tronc et les branches de cet arbre ne sèchent que si on les a jetés et laissés quelque temps dans l'eau : c'est de la fable. L'emploi des figues dans l'alimentation est nocif pour l'estomac : elles le relâchent, l'affaiblissent et le bouleversent. Elles sont pourtant utiles à manger quand on a été échauffé par la marche ou le soleil et qu'on a besoin de se rafraîchir et de se réhydrater. Ces fruits, en effet, sont modérément froids et très humides ; ils rendent le ventre glissant et le relâchent. On soigne toutes les tumeurs chaudes et dures en utilisant des figues comme emplâtre. Peu nombreux sont ceux qui, comme le dit Dioscoride, frappent le tronc pour en tirer du suc. Ils affirment cependant que ce suc est un remède immédiatement efficace pour réduire les tumeurs cirrheuses et que son usage contre la peste n'est pas inconnu. (Traduction de R. de Fenoyl, révisée par Michel Chauvet)


Les illustrations sont mises dans l'ordre de la publication. Il y a eu une inversion de Hodeveg et Berd entre les éditions de 1592 et 1735. Nous avons utilisé les illustrations de la traduction française, qui étaient propres, et reprennent celles de 1735. Quelques illustrations sont légèrement différentes entre 1592 et 1735. Nous indiquons la pagination : en premier, celle de 1592 qui numérote les folios (d'où r et v), et en second celle de 1735. Les identifications suivent la version française, et ont été effectuées par Vivi Täckholm. La seule exception est Kellu I, qui est visiblement une Salicornia et pas une Salsola.